第 5 章 頂懸有 pachilu

Tē 5 Chiong Téng-koân ū pachilu

Ta̍k kang góa ke chai chi̍t kóa i ê hêng-seng, i ê lī-khui, kah i ê lí-hêng. Che lóng sī m̄-tú-hó thiaⁿ tio̍h ê. Tē saⁿ kang, góa chai-iáⁿ pachilu (mī-pau-chhiū) ê tāi-chì.

Chit pái mā sī ūi tio̍h iûⁿ-á, in-ūi sió- ông-chú hiông-hiông mn̄g góa, ná chin giâu-gî:

"Iûⁿ-á chin ê ē chia̍h chhiū-châng?"

"Bô m̄-tio̍h."

"Ha, chin hó."

Góa m̄-chai sī án-chóaⁿ iûⁿ-á ē chia̍h chhiū-châng hiah tiōng-iàu. Sió ông-chú koh mn̄g:

"Só͘-í, in mā chia̍h pachilu, sī m̄?"

Góa kā kóng, pachilu m̄-sī chhiū-châng, sī tōa châng chhiū, ná kàu-tn̂g hiah koân, chiū sǹg i chhōa chi̍t tīn chhiūⁿ, in mā bē chia̍h jīm-hô pachilu.

Góa kóng chhiūⁿ, sió ông-chú soah chhiò:

"Ài kā in thia̍p khí-lâi."

5a

Tān-sī i sûi kóng: "Tōa châng í-chêng, pachilu lóng sè-sè ah..."

"Tio̍h! Sī án-chóaⁿ lí ê iûⁿ-á ài chia̍h sè-châng pachilu?"

I ìn góa kóng: "Hm! He tong-jiân!", bē su chin bêng-hián. Góa siūⁿ chiok kú chiah liáu-kái chit ê būn-tê.

Sī án-ne, kah só͘-ū ê hêng-seng kāng-khoán, sió ông-chú ê hêng-seng mā ū hó ê kah bái ê chháu. Án-ne, hó-chháu ê chí hoat hó-chháu, bái-chháu ê chí hoat bái-chháu. M̄-koh, chháu chí khòaⁿ bē tio̍h. In lóng khùn tī thô͘ lāi-té, it-ti̍t kàu kî tiong ū chi̍t lia̍p chhéⁿ khí-lâi. I tō soan chhut-lâi, kiau-tih-tih hiòng ji̍t-thâu chhun-chhut súi-súi ê oe. He nā sī chhài-thâu a̍h-sī mûi-kùi châng ê oe, lán tō hō͘ koh hoat. Nā sī bái ê chháu-bok, lán tō ài sûi kā liân-kin khau-tiāu.

5b

Hm, sió ông-chú ê hêng-seng téng-koân ū khó-phàⁿ ê chéng-chí... pachilu. In tī hêng-seng ê thô͘ nih móa-móa sī. Lí ná siuⁿ bān kā khau-tiāu, i tō ē sì-kè lóng hoat móa-móa, kin ē thàng-kòe hêng-seng. Hêng-seng nā siuⁿ sè, pachilu nā siuⁿ chē, tō ē kā piak-phòa...

"Che sī kì-lu̍t ê būn-tê," sió ông-chú āu-lâi kă kóng. "Chá-khí sé-bīn liáu, mā ài chheng hêng-seng ê piáu-bīn. Ài it-ti̍t iàu-kiû ka-tī khau pachilu, jīn-chhut he m̄-sī mûi-kùi-châng tō sûi kā khau-tiāu, sè-châng ê sî, in seⁿ-chò chin kāng-khoán. Sit-thâu sui-jiân lô-so, m̄-koh chin kán-tan."

Ū chi̍t kang, i kiàn-gī góa ōe chi̍t tiuⁿ súi tô͘, kā góa ê hêng-seng ê gín-á kóng chit ê tāi-chì. "Í-āu in nā lí-hêng," i kă kóng, "tùi in khó-lêng ū iōng. Ū-ê tāi-chì bô chò bô iàu-kín, nā sī pachilu ê tāi-chì, bô chò tō ē ū chai-lān. Góa chai chi̍t ê hêng-seng téng-koân tòa pān-tōaⁿ-lâng. I so͘-hut saⁿ châng pachilu..."

Chiàu sió ông-chú ê kóng-hoat, góa ōe hit ê hêng-seng. Góa m̄-ài siuⁿ giâm-siok. M̄-koh pachilu ê hûi-hiám chin chió lâng chai, i tùi lí-hêng bê-tô͘ kàu sió-hêng-seng ê lâng ê hong-hiám lán ài khó-lī, só͘-í chit kái góa bô koh pó-liû. Góa boeh kóng:

"Gín-á! Ài chù-ì pachilu!"

Ūi tio̍h kā pêng-iú kéng-kò chit ê kiám-chhái ē tú tio̍h ê m̄-chai ê hûi-hiám, góa chiok jīn-chin ōe. Góa ê kéng-kò chin ū kè-ta̍t.

5c

Lí khó-lêng ē mn̄g: "Chit pún chheh sī án-chóaⁿ bô pa̍t tiuⁿ tô͘ ná pachilu ê tô͘ hiah chòng-koan?"

Tap-àn chin kán-tan: Góa chhì kòe, m̄-koh góa bô sêng-kong. Ōe pachilu ê sî, góa sī chiong-móa tio̍h chek-jīm-kám.

--

第 5 章 頂懸有 pachilu

逐工我加知一寡伊 ê 行星, 伊 ê 離開, kah 伊 ê 旅行. 這攏是 m̄ tú 好聽著 ê. 第三工, 我知影 pachilu (麵包樹) ê 代誌.

這擺 mā 是為著羊仔, 因為小王子雄雄問我, ná 真憢疑:

"羊仔真 ê 會食樹叢?"

"無 m̄-tio̍h."

"Ha, 真好."

我 m̄ 知是按怎羊仔會食樹叢 hiah 重要. 小王子 koh 問:

"所以, in mā 食 pachilu, 是 m̄?"

我 kā 講, pachilu m̄ 是樹叢, 是大叢樹, ná 教堂 hiah 懸, 就算伊 chhōa 一陣象, in mā 袂食任何 pachilu.

我講象, 小王子煞笑:

"愛 kā in 疊起來."

5a

但是伊隨講: "大叢以前, pachilu 攏細細 ah..."

"Tio̍h! 是按怎你 ê 羊仔愛食細叢 pachilu?"

伊應我講: "Hm! 彼當然!" 袂輸真明顯. 我想足久才了解這个問題.

是 án-ne, kah 所有 ê 行星仝款, 小王子 ê 行星 mā 有好 ê kah bái ê 草. Án-ne, 好草 ê 子發好草, bái 草 ê 子發 bái 草. M̄-koh, 草子看袂著. In 攏睏 tī 塗內底, 一直到其中有一粒醒起來. 伊 tō 旋出來, 嬌滴滴向日頭伸出媠媠 ê 椏. 彼若是菜頭抑是玫瑰叢 ê 椏, 咱 tō 予 koh 發. 若是 bái ê 草木, 咱 tō 愛隨 kā 連根 khau 掉.

5b

Hm, 小王子 ê 行星頂懸有可怕 ê 種子... pachilu. In tī 行星 ê 塗 nih 滿滿是. 你若 siuⁿ 慢 kā khau 掉, 伊 tō 會四界攏發滿滿, 根會 thàng 過行星. 行星若 siuⁿ 細, pachilu 若 siuⁿ chē, tō 會 kā piak 破...

"這是紀律 ê 問題," 小王子後來 kă 講. "早起洗面了, mā 愛清行星 ê 表面. 愛一直要求家己 khau pachilu, 認出彼 m̄ 是玫瑰叢 tō 隨 kā khau 掉, 細叢 ê 時, in 生做真仝款. 穡頭雖然 lô-so, m̄-koh 真簡單."

有一工, 伊建議我畫一張媠圖, kā 我 ê 行星 ê 囡仔講這个代誌. "以後 in 若旅行," 伊 kă 講, "對 in 可能有用. 有 ê 代誌無做無要緊, 若是 pachilu ê 代誌, 無做 tō 會有災難. 我知一个行星頂懸 tòa 貧惰人. 伊疏忽三叢 pachilu..."

照小王子 ê 講法, 我畫彼个行星. 我 m̄ 愛 siuⁿ 嚴肅. M̄-koh pachilu ê 危險真少人知, 伊對旅行迷途到小行星 ê 人 ê 風險咱愛考慮, 所以這改我無 koh 保留. 我欲講:

"囡仔! 愛注意 pachilu!"

為著 kā 朋友警告這个減采會 tú tio̍h ê m̄ 知 ê 危險, 我足認真畫. 我 ê 警告真有價值.

5c

你可能會問: "這本冊是按怎無別張圖 ná pachilu ê 圖 hiah 壯觀?"

答案真簡單: 我試過, m̄-koh 我無成功. 畫 pachilu ê 時, 我是充滿著責任感.

--

V

ĈIUTAGE mi eksciis ion pri la plenedo, lia foriro kaj lia vojaĝo. Tio okazis tute trankvile per hazardaj rimarkoj. Tiel la trian tagon mi ekkonis la dramon de la baobaboj.

Ankoraŭ ĉi foje tio okazis dank'al la ŝafeto, ĉar subite - kvazaŭ kaptita per grava dubo - la eta princo min demandis:

"Ĉu vere ŝafoj manĝas arbustojn?"

"Jes. Estas vere."

"Ha! Mi estas kontenta."

Mi ne komprenis, kial tiel multe gravas, ke ŝafoj manĝu arbustojn. Sed la eta princo aldonis:

"Sekve, ankoraŭ baobabojn ili manĝas - ĉu ne?"

Mi atentigis la etan princon, ke baobaboj ne estas arbustoj, sed arboj grandaj kiel preĝejoj, kaj eĉ se li kunportus tutan aron da elefantoj, ili ope ne manĝus unu solan baobabon.

La ideo pri elefantoj ridigis la etan princon:

"Estus necese meti ilin unuj sur la aliajn..."

5a

Sed li saĝe rimarkis: "Antaŭ ol fariĝi grandaj, la baobaboj unue estas malgrandaj..."

"Ĝuste! Sed kial do viaj ŝafoj manĝu la malgrandajn baobabojn?"

Li respondis al mi: "Nu! Memkompreneble!", kvazaŭ temus pri io tute evidenta. Kaj mi devis multe cerbumi por kompreni sola tiun problemon.

Kaj efektive, same kiel sur ĉiuj planedoj, bonaj kaj malbonaj herboj kreskis sur la planedo de la eta princo. Do: el bonaj semoj herboj kaj el malbonaj semoj malbonaj herboj. Sed la semoj estas nevideblaj. Ili dormas sekrete en la grundo, ĝis unu el ili ekhavas la kapricon vekiĝi. ĝi tiam eltiriĝas kaj unue timeme direktas al la suno ravan sendanĝeran ŝoson. Se ĝi estas ŝoso de rafano aŭ roz-arbeto, oni povas lasi ĝin kreski, kiel ĝi volas. Sed se temas pri malbona planto, oni devas ĝin elradikigi tuj kiam oni rekonis ĝin.

5b

Nu, sur la planedo de la eta princo estis teruraj semoj... baobaboj. La grundo de la planedo estis danĝere plena de ili. Se oni tro malfrue zorgas pri baobaboj, oni neniam plu povas forigi ĝin. ĝi invadas la tutan planedon. ĝi traboras ĝin per siaj radikoj. Kaj, se la planedo estas tro malgranda kaj la baobaboj tro multaj, ili krevigas ĝin...

"Tio estas demando pri disciplino," pli poste diris al mi la eta princo. "Kiam oni finis sian matenan tualetadon, oni devas zorge fari tiun de la planedo. Oni devas devigi sin regule eltiradi la baobabojn, tuj kiam oni distingis ilin de roz-arbetoj, al kiuj ili multe similas, kiam ili estas tre junaj. Tio estas tre teda, tamen tre facila laboro."

Kaj iun tagon li konsilis, ke mi penu fari pri tio belan desegnaĵon, por efektive enkapigi tion al la infanoj de mia planedo. "Se ili iam vojaĝos," li diris al mi, "tio eble utilos al ili. Iufoje oni povas prokrasti sian laboron kaj ne gravas. Sed, se temas pri baobaboj, ĉiam okazos katastrofo. Mi konis planedon, sur kiu loĝis mallaboremulo. Li malatentis tri arbustojn..."

Laŭ indikoj de la eta princo mi desegnis tiun planedon. Mi ne multe ŝatas paroli kun moralista tono. Sed la danĝero de la baobaboj estas tiom malmulte konata, kaj la riskoj por tiu, kiu vojeraras sur asteroido, tiel multe konsiderindaj, ke ĉi-foje mi escepte forlasas mian rezerviĝemon. Mi diras:

"Infanoj! Atentu la baobabojn!"

Por averti miajn amikojn pri tiu nekonata danĝero, kiu preskaŭ trafis ilin kaj min mem, mi tiom multe prizorgis tiun desegon. La leciono, kiun mi donis, multe valoris.

5c

Eble vi demandos vin: "Kial en ĉi tiu libro ne estas aliaj desegnoj tiel grandiozaj, kiel la desegno de la baobaboj?"

La respondo ja estas simpla: Mi provis, sed mi ne povis sukcesi. Kiam mi desegnis la baobabojn, mi estis pelata de urĝosento.

--