第 13 章 拄著生理人

Tē 13 Chiong Tú tio̍h seng-lí-lâng

Tē sì lia̍p hêng-seng tòa chi̍t ê seng-lí-lâng. I bô-êng kah liân sió ông-chú lâi i mā bô gia̍h-thâu kā khòaⁿ.

"Lí hó," sió ông-chú kā phah chio-ho͘, "Lí ê hun hoa khì ah."

"Saⁿ ke nn̄g sī gō͘. Gō͘ ke chhit, cha̍p-jī. Cha̍p-jī ke saⁿ, cha̍p-gō͘. Lí hó! cha̍p-gō͘ ke chhit sī jī-cha̍p jī. Ji-cha̍p jī ke la̍k, jī-cha̍p peh. Góa bô sî-kan koh tiám-hun. Jī-cha̍p la̍k ke gō͘ sī saⁿ-cha̍p it. Hú! Lóng-chóng sī gō͘-ek, chi̍t-pah la̍k-cha̍p jī bān, nn̄g-chheng chhit-pah saⁿ-cha̍p it."

"Gō͘-ek ê siáⁿ?"

13a

"Ha! Lí iáu tī hia hoⁿh? Gō͘ ek, chi̍t-pah la̍k-cha̍p jī bān ê... bē-kì-tit ah... Góa chin bô-êng! Che sī chin ê, m̄-sī chhìn-chhái kún-chhiò! Nn̄g ke gō͘ sī chhit..."

Seng-lí-lâng gia̍h-thâu.

"Tòa tī chit ê hêng-seng gō͘-cha̍p sì nî í-lâi, góa kan-ta ū saⁿ-pái thut-chhôe. Tē it pái hoat-seng tī cha̍p nî chêng, in-ūi m̄-chai ùi tó lâi ê thian-gô lak lo̍h-lâi. I lòng kah chin tōa siaⁿ, hāi góa sǹg m̄-tio̍h sì ê só͘-chāi. Tē jī pái hoat-seng tī cha̍p it nî chêng, in-ūi góa ê koan-chat-iām. Góa ūn-tōng bô-kàu, bô sî-kan sì-kè sô. Góa chiok jīn-chin ê. Tē saⁿ pái...tō sī taⁿ! Góa tú-chiah kóng, gō͘-ek koh chi̍t-pah la̍k-cha̍p jī bān..."

"Gō͘-ek ê siáⁿ?"

Seng-lí-lâng chai-iáⁿ, i bē-tàng koh ū pêng-chēng ah-lah.

"Gō͘-ek ê ū-sî ē tī thiⁿ-téng khòaⁿ tio̍h ê mi̍h-kiāⁿ."

"Sī hô͘-sîn?"

"M̄-sī! Sī pîn-tōaⁿ lâng bāng-sióng ê kim-sek mi̍h-kiāⁿ. Góa bô sî-kan bāng-sióng."

"Ha! Sī thiⁿ-chheⁿ"

"Tio̍h, chèng-khak, sī thiⁿ-chheⁿ."

"Lí iōng gō͘-ek ê thiⁿ-chheⁿ chhòng siáⁿ?"

"Gō͘-ek koh chi̍t-pah la̍k-cha̍p jī bān, nn̄g-chheng chhit-pah saⁿ-cha̍p it. Góa chin téng-chin koh chin chún-khak."

"Lí iōng he thiⁿ-chheⁿ chhòng siáⁿ?"

"Góa iōng he chhòng siáⁿ?"

"Sī, lí kóng!"

"Góa bô chhòng siáⁿ. Góa ū in."

"Lí ū hiah-ê thiⁿ-chheⁿ?"

"Tio̍h."

"M̄-koh góa tú kòe kok-ông, i..."

"Kok-ông m̄-sī ū, i sī thóng-tī. He sī bô-kāng-khoán ê tāi-chì."

"Lí ū thiⁿ-chheⁿ ū siáⁿ lō͘-iōng?"

"In hō͘ góa chin hó-gia̍h."

"Hó-gia̍h ū siáⁿ lō͘-iōng?"

"Hó-gia̍h, góa ē-tàng bé koh khah chē pa̍t-lâng hoat-hiān ê thiⁿ-chheⁿ."

Sió ông-chú siūⁿ: Che hām chiú-tô͘ ê kóng-hoat sio-kāng. I koh kā mn̄g:

"Án-chóaⁿ ē-tàng ū thiⁿ-chheⁿ?"

"In sī sio̍k siáng ê?" seng-lí lâng bô boán-ì, tian-tò mn̄g i.

"Góa m̄-chai. In sī bô-lâng ê.

"Hm, in lóng sio̍k góa ê, in-ūi góa sī tē it ê siūⁿ-tio̍h chē ê lâng."

"Án-ne tō ē-sái ah?"

"Tong-jiân. Lí nā chhōe tio̍h bô-lâng só͘-ū ê soān-chio̍h, he tō sio̍k lí ê. Lí nā hoat-kiàn bô-lâng só͘-ū ê tó-sū, he mā sio̍k lí ê. Lí nā siōng tāi-seng ū sin siūⁿ-hoat, lí ē-sái sin-chéng choan-lī: he tō sio̍k lí ê. Só͘-í, góa ū thiⁿ-chheⁿ, in-ūi chìn-chêng lóng m̄-bat ū lâng ū chit ê siūⁿ-hoat.

"Án-ne bô m̄-tio̍h," sió ông-chú kóng. "M̄-koh lí iōng in chhòng siáⁿ?"

"Góa koán-lí in. Góa kā in sǹg liáu koh sǹg," seng-lí lâng soat-bêng. "Che bô kán-tan, m̄-koh góa chin téng-chin!"

Sió ông-chú iáu bô boán-ì.

"Ká-sú góa ū si-kin, góa ē-tàng kā ûi tī ām-kún, chah leh cháu. Ká-sú góa ū hoe, góa ē-tàng kā at--lo̍h-lâi, chah leh cháu. M̄-koh lí the̍h bē tio̍h thiⁿ-chheⁿ!"

"M̄-tio̍h, góa ē-tàng kā kià tī kim-khò͘ nih."

"Siáⁿ ì-sù?"

"Tō sī kóng, góa tī chóa téng-bīn siá góa ê thiⁿ-chheⁿ ê sò͘-bo̍k, jiân-āu kā chóa só tī thoah-á té."

"Án-ne niā-niā?"

"Án-ne tō ē-sái ah!"

"Chin sim-sek," sió ông-chú siūⁿ. "Ná chhiūⁿ siá si, m̄-koh bô chin chèng-keng."

"Góa ū hoe, ta̍k kang góa kā ak-chúi," i koh kóng. "Góa ū saⁿ lia̍p hóe-soaⁿ, ta̍k lé-pài góa kā chheng. Góa mā chheng hit lia̍p sit-hóe-soaⁿ. Bô lâng chai i sī-m̄-sī ē koh po̍k-hoat! Góa ū ê hóe-soaⁿ kah góa ū ê hoe lóng ū lō͘-iōng. M̄-koh lí ū ê thiⁿ-chheⁿ bô lō͘-iōng..."

Seng-lí lâng khui chhùi, m̄-koh m̄-chai boeh kóng siáⁿ hó. Sió ông-chú tō kiâⁿ-khui.

"Tōa-lâng chin-chiàⁿ ū-kàu kî-koài," iân lō͘ kiâⁿ, i án-ne siūⁿ.

--

第 13 章 拄著生理人

第四粒行星 tòa 一个生理人. 伊無閒 kah 連小王子來伊 mā 無 gia̍h 頭 kā 看.

"你好," 小王子 kā 拍招呼, "你 ê 薰 hoa 去 ah."

"三加兩是五. 五加七, 十二. 十二加三, 十五. 你好! 十五加七是二十二. 二十二加六, 二十八. 我無時間 koh 點薰. 二十六加五是三十一. Hú! 攏總是五億, 一百六十二萬, 兩千七百三十一."

"五億个啥?"

13a

"Ha! 你猶 tī hia hoⁿh? 五億, 一百六十二萬个... 袂記得 ah... 我真無閒! 這是真 ê, m̄ 是凊采滾笑! 兩加五是七..."

生理人 gia̍h 頭.

"Tòa tī 這个行星五十四年以來, 我 kan-ta 有三擺 thut-chhôe. 第一擺發生 tī 十年前, 因為 m̄ 知 ùi tó 來 ê 天鵝 lak 落來. 伊 lòng kah 真大聲, 害我算 m̄ 著四个所在. 第二擺發生 tī 十一年前, 因為我 ê 關節炎. 我運動無夠, 無時間四界 sô. 我足認真 ê. 第三擺...tō 是 taⁿ! 我 tú-chiah 講, 五億 koh 一百六十二萬..."

"五億个啥?"

生理人知影, 伊袂當 koh 有平靜 ah-lah.

"五億个有時會 tī 天頂看著 ê 物件."

"是胡蠅?"

"M̄-sī! 是貧惰人夢想 ê 金色物件. 我無時間夢想."

"Ha! 是天星"

"著, 正確, 是天星."

"你用五億个天星創啥?"

"五億 koh 一百六十二萬, 兩千七百三十一. 我真頂真 koh 真準確."

"你用彼天星創啥?"

"我用彼創啥?"

"是, 你講!"

"我無創啥. 我有 in."

"你有 hiah-ê 天星?"

"著."

"M̄-koh 我 tú 過國王, 伊..."

"國王 m̄ 是有, 伊是統治. 彼是無仝款 ê 代誌."

"你有天星有啥路用?"

"In 予我真好額."

"好額有啥路用?"

"好額, 我 ē-tàng 買 koh 較濟別人發現 ê 天星."

小王子想: 這和酒徒 ê 講法相仝. 伊 koh kā 問:

"按怎 ē-tàng 有天星?"

"In 是屬 siáng ê?" 生理人無滿意, 顛倒問伊.

"我 m̄ 知. In 是無人 ê.

"Hm, in lóng 屬我 ê, 因為我是第一个想著這 ê 人."

"Án-ne tō ē-sái ah?"

"當然. 你若 chhōe 著無人所有 ê 璇石, 彼 tō 屬你 ê. 你若發見無人所有 ê 島嶼, 彼 mā 屬你 ê. 你若上代先有新想法, 你 ē-sái 申請專利: 彼 tō 屬你 ê. 所以, 我有天星, 因為進前 lóng m̄-bat 有人有這个想法.

"Án-ne 無 m̄-tio̍h," 小王子講. "M̄-koh 你用 in 創啥?"

"我管理 in. 我 kā in 算了 koh 算," 生理人說明. "這無簡單, m̄-koh 我真頂真!"

小王子猶無滿意.

"假使我有絲巾, 我 ē-tàng kā 圍 tī 頷頸, chah leh 走. 假使我有花, 我 ē-tàng kā at 落來, chah leh 走. M̄-koh 你提袂著天星!"

"M̄-tio̍h, 我 ē-tàng kā 寄 tī 金庫 nih."

"啥意思?"

"Tō 是講, 我 tī 紙頂面寫我 ê 天星 ê 數目, 然後 kā 紙鎖 tī 屜仔底."

"Án-ne niā-niā?"

"Án-ne tō ē-sái ah!"

"真心適," 小王子想. "Ná 像寫詩, m̄-koh 無真正經."

"我有花, 逐工我 kā 沃水," 伊 koh 講. "我有三粒火山, 逐禮拜我 kā 清. 我 mā 清彼粒熄火山. 無人知伊是 m̄ 是會 koh爆發! 我有 ê 火山 kah 我有 ê 花 lóng 有路用. M̄-koh 你有 ê 天星無路用..."

生理人開喙, m̄-koh m̄ 知欲講啥好. 小王子 tō 行開.

"大人真正有夠奇怪," 沿路行, 伊 án-ne 想.

--

XIII

LA KVARA planedo estis loĝata de negocisto. Tiu viro estis tiel okupata, ke li eĉ ne levis sian kapon dum la alveno de la eta princo.

"Bonan tagon," salutis la eta princo, "Via cigaredo estingiĝis."

"Tri kaj du estas kvin. Kvin kaj sep, dek du. Dek du kaj tri, dek kvin. Bonan tagon! Dek kvin kaj sep estas dudek du. Dudek du kaj ses, dudek ok. Mi ne havas tempon por denove ekbruligi mian cigaredon. Dudek ses kaj kvin estas tridek unu. Fu! Tio entute estas do kvincent unu milionoj sescent dudek du mil sepcent tridek unu."

"Kvincent milionoj da kio?"

13a

"Ha! Ĉu vi ankoraŭ estas tie ĉi? Kvincent unu milionoj da... mi ne scias plu... Mi havas tion da laboro! Mi ja estas serioza, mi ne amuziĝas per bagatelaĵoj! Du kaj kvin estas sep..."

La negocisto levis la kapon.

"Dum la kvindek kvar jaroj de kiam mi loĝas sur tiu ĉi planedo, mi estis ĝenita nur trifoje. Unuan fojon tio okazis antaŭ dek jaroj, pro majskarabo, kiu falis de loko, kiun Dio scias. Ĝi bruis terure, kaj sekve mi faris kvar erarojn en adicio. Duan fojon tio okazis antaŭ dek unu jaroj pro reŭmatisma atako. Korpa ekzercado mankas al mi. Mi ne havas tempon por vagadi. Mi ja estas serioza. Trian fojon... jen! Mi do diris kvincent unu milionoj..."

"Milionoj da kio?"

La negocisto ekkomprenis, ke li neniel povas esperi trankvilon.

"Milionoj da tiuj aĵetoj, kiujn oni iafoje vidas sur la ĉielo."

"Ĉu muŝoj?"

"Tute ne! Oraj aĵetoj pri kiuj revas mallaboremuloj. Sed mi ja estas serioza! Mi ne havas tempon por revadi."

"Ha! Ĉu steloj?"

"Jes, ĝuste, ili estas steloj."

"Kaj kion vi faras per kvincent milionoj da steloj?"

"Kvincent unu milionoj sescent dudek du mil sepcent tridek unu. Mi ja estas serioza kaj preciza."

"Kaj kion vi faras per tiuj steloj?"

"Kion mi faras per ili?"

"Jes, diru!"

"Nenion mi faras per ili. Mi posedas ilin."

"Ĉu vi posedas la stelojn?"

"Jes."

"Sed mi jam vidis reĝon, kiu..."

"La reĝoj ne posedas. Ili reĝas. Tio estas tute alia afero."

"Kaj kial utilas al vi posedi la stelojn?"

"Tio utilas al mi por esti riĉa."

"Kaj kial utilas al vi esti riĉa?"

"Tio utilas al mi por aĉeti aliajn stelojn, se iu trovas iujn."

La eta princo pensis: Tiu ĉi rezonas iom same, kiel mia ebriulo. Tamen li demandis pli:

"Kiel oni povas posedi stelojn?"

"Al kiu ili apartenas?" tuj rebatis la negocisto grumblante.

"Mi ne scias. Al neniu."

"Do, ili apartenas al mi, ĉar mi estis la unua, kiu pensis pri ili."

"Ĉu tio sufiĉas?"

"Kompreneble. Se vi trovos diamanton, kiu estas nenies propraĵo, ĝi apartenos al vi. Se vi trovos insulon, kiu estas nenies propraĵo, ĝi apartenos al vi. Se vi kiel unua havas iun ideon, vi patentigas ĝin: ĝi apartenas al vi. Kaj sekve mi posedas la stelojn, ĉar neniam iu antaŭ mi havis la ideon ilin posedi."

"Tio estas vera," diris la eta princo. "Sed kion vi faras per ili?"

"Mi administras ilin. Mi kalkulas kaj rekalkulas ilin," klarigis la negocisto. "Estas malfacile. Sed mi estas serioza homo!"

La eta princo ankoraŭ ne estis kontenta.

"Se mi posedas fulardon, mi povas ĝin meti ĉirkaŭ mia kolo kaj kunporti. Se mi posedas floron, mi povas ĝin deŝiri kaj kunporti. Sed vi ne povas preni la stelojn!"

"Ne, sed mi povas deponi ilin en banko."

"Kion tio signifas?"

"Tio signifas, ke mi skribas sur papereton la nombron de miaj steloj. Kaj poste mi ŝlosas tiun ĉi paperon en tirkesto."

"Nenion pli?"

"Tio sufiĉas!"

"Tio estas amuza," pensis la eta princo. "Sufiĉe poezia, sed ne tre serioza."

"Mi posedas floron, kiun mi akvumas ĉiutage," li ankoraŭ diris. "Mi posedas tri vulkanojn, kiujn mi skrapas ĉiusemajne. Mi bone skrapas ankaŭ tiun, kiu estas estingita. Oni neniam scias! Por miaj vulkanoj kaj ankaŭ por mia floro estas utile, ke mi posedas ilin. Sed vi ne estas utila por la steloj..."

La negocisto malfermis sian buŝon, sed trovis nenion por respondi. Kaj la eta princo foriris.

"La grandpersonoj certe estas tute strangaj," li pensis dumvoje.

--